پیچ خوردگی مچ پا یکی از شایعترین مشکلات ارتوپدی در آسیب های ورزشی است و با توجه به شلی لیگامانی در خانم ها و استفاده از کفش های پاشنه بلند در این جنس شایعتر است.
مچ پا مفصلی است که وزن را تحمل می‌کند؛ مفصلی است که در آن استخوان‌های تیبیا (درشت نی) و فیبولا (نازک نی) در پایین ساق پا و استخوان قاپ مچ پا که در بالای استخوان پاشنه قرار گرفته است، به همدیگر می‌رسند. رباط ها بندهای محکمی از بافت فیبری هستند که قادرند تنها کشش خفیفی را تحمل کنند؛ این رباط ها استخوان‌ها را در کنار هم نگه میدارند. تاندون‌ها نسبت به رباط‌ها نرم‌تر هستند و عضلات را به استخوان‌ها وصل می‌کنند تا مفصل مچ پا بتواند حرکت کند. هر یک از این ساختارها (استخوان، رباط، تاندون) می‌تواند آسیب ببیند.
پیچ خوردن مچ پا
ضایعه عمده در پیچ خوردگی مچ پا آسیب لیگامان یا رباط های اطراف مچ پا است. این لیگامان ها در دو طرف مفصل قرار داشته و مفصل را محکم و سرجای خود نگه میدارند. لیگامان های مچ پا اجازه میدهند تا استخوان های دو طرف مفصل فقط در جهت های خاصی حرکت کنند و مانع از حرکت و جابجایی استخوان ها در جهات دیگر میشود.
لیگامان ها یا رباط ها بافتهای محکم ولی قابل انعطافی هستند که در موقع حرکت مفصل در جهات خاصی کش میایند و با برگشت وضعیت مفصل به حالت اولیه دوباره به طول اول خود برمیگردند. وقتی که استخوان های دو طرف مفصل در جهاتی که اجازه حرکت ندارند بیش از حد جابجا شوند ممکن است لیگامان ها تحمل نیروهای وارده را نداشته و پاره شوند. مکانیسم اصلی پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن مچ پا هم همین است.
علل پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی مچ پا زمانی اتفاق می افتد که رباط های این ناحیه بیش از حد توانشان دچار کشیدگی شوند، یا زمانی که پا به سمت داخل یا خارج بپیچد. زمین خوردن، راه رفتن یا ورزش کردن بر سطوح ناصاف می تواند موجب پیچیدگی مچ پا شود. علت پیچ خوردگی حتما نباید به ورزش کردن مرتبط باشد. این اتفاق ممکن است هنگام راه رفتن در خیابان یا فروشگاه بیفتد.
انواع پیچ خوردگی مچ پا و درجه آسیب دیدگی رباط
پیچ خوردگی مچ پا انواع مختلفی دارد. در اینجا توضیحات مختصری در مورد شایع ترین انواع پیچ خوردگی و پارگی رباط مچ پا ارائه خواهیم داد:
پیچ خوردگی رباط جانبی زمانی اتفاق می افتد که پا به سمت داخل پیچ بخورد. این امر رباط های جانبی (خارجی) را تحت تاثیر قرار می دهد. سه رباط در ایجاد ساختار لیگامانی جانبی نقش دارند: رباط تالوفیبولار قدامی، رباط کلکانئوفیبولار و رباط تالوفیبولار خلفی. شدت پیچ خوردگی به رباطی که دچار آسیب شده است، بستگی دارد.
پیچ خوردگی رباط داخلی زمانی ایجاد می شود که رباط دلتوئید (داخلی) به سمت خارج پیچ بخورد. دلتوئید یک رباط قوی است و چنانچه آسیب ببیند، می تواند موجب شکستگی مچ پا شود. این نوع پیچ خوردگی شیوع کمتری دارد.
دررفتگی های شدید مچ پا کمتر شایع است و به دلیل پیچش مچ پا به سمت خارج ایجاد می شود. این نوع پیچ خوردگی ها معمولا به دلیل آسیب های شدید ایجاد می شود و اغلب در ابتدا تشخیص داده نمی شوند. درد در ناحیه ی بالای مچ پا احساس می شود.
هر کدام از این انواع پیچ خوردگی ها بر اساس آسیب وارد شده به ساختارها و رباط های بافت نرم درجه بندی می شوند.
درجه بندی پیچ خوردگی مچ پا و علائم آن
انواع مختلف و علائم پیچ خوردگی مچ پا بر اساس شدت به صورت زیر درجه بندی می شوند:
درجه 1: معمولا این نوع پیچ خوردگی با درد کمی همراه است. رباط ها تاحدودی دچار کشیدگی شده اند و ممکن است پارگی جزئی ایجاد شده باشد. به میزان خیلی کم و یا هیچ، درد مفصل، ورم مچ پا، خشکی و مشکل در راه رفتن به وجود می آید. درمان معمول شامل بالا بردن وزنه تا حد قابل تحمل، تمرینات ایزومتریک، تمرینات کششی دامنه ی حرکتی و تمرینات تقویتی می باشد.
درجه 2: علایم پیچ خوردگی در این نوع پیچ خوردگی مچ پا در ادامه آورده شده :ممکن است درد بیشتری احساس کنید و دچار ناپایداری مفصل، کبودی، تورم، خشکی، درد متوسط تا شدید و مشکل در راه رفتن شوید. به طور معمول درمان شامل انواع روش ها از جمله بی حرکت ساختن مفصل توسط مچ بند طبی، فیزیوتراپی و انجام حرکات ورزشی کششی و تقویتی می باشد.
درجه 3: پیچ خوردگی درجه 3 شدیدترین نوع پیچ خوردگی مچ پا می باشد. علایم این وضعیت شامل تورم شدید، کبودی وسیع و درد شدید است. رباط ها به طور کامل دچار پارگی شده اند و این امر، علت اصلی ناپایداری مفصل می باشد. روش های معمول درمان شامل آتل بندی پا، روش های فیزیوتراپی مانند آنچه در مورد پیچ خوردگی های درجه 2 به کار می رود اما برای مدت طولانی، می باشد. در برخی موارد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.
درمان پیچ خوردگی مچ پا
به طور کل برای درمان پیچ خوردگی مچ پا سه فاز وجود دارد. فاز اول شامل استراحت، کاهش تورم و حفاظت مچ پا می باشد. به طور معمول این فاز یک هفته طول می کشد. فاز دوم یک تا دو هفته طول می کشد و شامل بازیابی محدوده حرکتی، انعطاف پذیری و تقویت مفصل می باشد. فاز سوم به فرد اجازه می دهد که با انجام درمان فیزیوتراپی جهت درمان پیچ خوردگی مچ پا و در ابتدا با انجام حرکات سبک تر، به تدریج به فعالیت های عادی روزانه اش برگردد. بسته به شدت پیچ خوردگی مچ پا، فاز سوم ممکن است هفته ها و یا ماه ها طول بکشد.
گزینه های درمانی مختلفی همراه یا بدون عمل جراحی وجود دارند. گزینه ها بدون عمل جراحی شامل روش های PRICE (حفاظت، استراحت، کمپرس یخ، استفاده از مچ بند طبی و بالا قرار دادن مچ پا) می باشد. اغلب پیچ خوردگی های درجه 1 با این روش درمان می شوند. پیچ خوردگی های درجه 2 نیز با این روش اما در زمان طولانی تری قابل درمان هستند. پزشک همچنین ممکن است به شما استفاده از آتل یا گچ را توصیه کند تا مچ پای شما را ثابت نگه دارد. چنانچه به پیچ خوردگی درجه 3 دچار هستید، ممکن است به استفاده از گچ پا به مدت دو تا سه هفته نیاز داشته باشید. می توان از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی برای کنترل درد و ورم استفاده کرد.
به طور کلی، درمان پیچ خوردگی توسط عمل جراحی به ندرت صورت می گیرد. عمل جراحی گاهی اوقات در صورت آسیب شدید به رباط ها یا زمانی که روش های غیر جراحی موثر واقع نشود، ضروری خواهد بود. جراح ممکن است از روش آرتروسکوپی برای نگاه کردن به داخل مفصل برای تشخیص بخش های شکسته ی استخوان یا غضروف استفاده کند. سپس جراح روش های لازم را به کار می گیرد. در صورت لزوم، جراح از عمل جراحی به منظور ترمیم رباط های پاره شده استفاده می کند.
روش های درمانی فیزیوتراپی برای تقویت عضلات پا، بازیابی تعادل و افزایش محدوده حرکتی مفصل مورد نیاز خواهد بود.
تمرینات ورزشی مقطع مثل دوچرخه سواری و شنا می تواند به بازیابی قدرت و حرکت مچ پای آسیب دیده کمک کند.
تمرینات توانبخشی بیشتر شامل تقویت عضلات پرونال و عضلات پشت ساق است.
در موارد درد مزمن مچ پا که در ناحیه رباط خاص مچ پا معطوف است و شلی کامل مفصلی وجود ندارد (درجه 1 و 2) می توان از تزریق موضعی ضد التهاب یا PRP استفاده کرد که کمک کننده است.
تمرنات تقویتی پرونئال
تمریناتی است که در آن ها از طناب الاستیک برای کمک به بازیابی قدرت عضلات پا استفاده می شود.
1. طناب الاستیک را به یک جسم محکم ببندید.
2. طناب را دور جلوی پای چپ حلقه کنید.
3. در حالی که سایر بخش های پا روی زمین ثابت قرار دارد، بخش جلوی پا را به سمت چپ بکشید.
4. موارد 1 تا 3 را با کشیدن طناب متصل به جلوی پای راست به سمت راست تکرار کنید.
حرکات ورزشی تقویت ساق پا
حرکات تقویتی ساق پا را می توان با بالا بردن انگشتان پا بر روی لبه یک پله با یا بدون وزنه انجام داد.
1. طوری بایستید که سینه ی پا بر روی یک پله قرار داشته باشد. برای ثابت ماندن خود دستتان را به میله های راه پله بگیرید.
2. زانوها را کمی خم کنید و به آرامی پاشنه پا را پایین بیاورید.
3. سپس به آرامی با فشار دادن سینه پا به پله، پاشنه ی پا را بالا بیاورید.
4. موارد 1 تا 3 را تکرار کنید.
