پی آر پی چیست و نقش آن در درمان بیماریهای مفصلی و عضلانی-اسکلتی چگونه است ؟
پی آر پی (PRP) که مخفف پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet rich plasma) است، یکی از جدیدترین، موثرترین و کم عارضه ترین درمان های محل درد به خصوص دردهای عضلانی-اسکلتی است. علاوه بر این مورد امروزه پی آر پی در زمینه زیبایی و جوان سازی هم بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
پلاکت‌های خون حاوی صدها پروتئین و فاکتور رشد هستند که نقش بسیار مهمی در بهبود بافت آسیب دیده دارند. در طی فرآیند عمل پی آر پی مقداری خون از بیمار گرفته می‌شود و طی فرآیند سانتریفیوژ پلاکت خون از سایر سلول‌های خونی جدا می‌شوند. سپس این پلاسمای غنی از پلاکت طی مرحله دیگری فعال می شود و می‌تواند به مفصل یا بافت آسیب دیده تزریق شود و فرآیند بهبود را تسریع بخشد.
پی آر پی برای چه بیماریهایی بیشترین تاثیر را دارد؟
درد ناشی از هرنی دیسک کمر
آسیب به تاندون روتاتور کاف شانه
روتاتور کاف یا عضلات گرداننده شانه گروهی از عضلات و تاندون‌ها هستند که مفصل شانه را احاطه کرده و سر استخوان بالای بازو را محکم در حفره کم عمق شانه نگه می‌دارند. آسیب به روتاتور کاف باعث ایجاد دردی خفیف در شانه می‌شود. این درد اغلب زمانی که فرد بخواهد روی شانه آسیب دیده بخوابد تشدید می‌شود. آسیب به روتاتور کاف معمولا در افرادی اتفاق می‌افتد که در شغل خود یا در هنگام ورزش مکررا حرکاتی در بالای سرشان انجام می‌دهند. نمونه‌هایی از این افراد شامل نقاش‌ها، نجارها و افرادی است که بیس بال یا تنیس بازی می‌کنند. احتمال آسیب دیدن روتاتور کاف با بالا رفتن سن نیز افزایش می‌یابد.
آرنج تنیس بازان
در آرنج تنیس بازان، عضلات و تاندون‌های ساعد که تا مچ دست و انگشتان امتداد دارند دچار آسیب خواهند شد. علائم آرنج تنیس بازان به تدریج ظاهر شده و با درد ملایمی همراه است که به مرور زمان تشدید می‌شود. آرنج تنیس بازان معمولا در اثر ضربه مستقیم ایجاد نمی‌شود بلکه علت آن استفاده زیاد از ساعد، التهاب و پارگی عضله ECRB است. علائم آرنج تنیس بازان شامل کاهش قدرت پنجه دست‌ها یا احساس سوزش در قسمت خارجی آرنج می‌باشد. این علائم معمولا هنگام استفاده از ساعد در فعالیت‌هایی همچون گرفتن راکت، چرخاندن آچار یا دست تکان دادن تشدید می شود.
سندرم تونل کارپال و آسیب TFCC
سندرم تونل کارپال شایع‌ترین سندرم ناشی از فشار عصبی است. سندرم تونل کارپال زمانی ایجاد می‌شود که عصب میانی مچ دست تحت فشار قرار گیرد. عصب میانی مچ دست از قسمت بالای بازو به شست می‌رود. این عصب در مچ دست، از قسمتی به نام تونل کارپال می‌گذرد. اعمال فشار بیش از حد به مچ دست باعث تورم شده و در نهایت سندرم تونل کارپال ایجاد می‌شود.
آرتروز مفاصل
استئو آرتریت رایج ترین بیماری مزمن مفاصل است. استئو آرتریت ممکن است در هر مفصلی ایجاد شود اما معمولا در زانوها، لگن، پایین کمر و گردن، مفاصل کوچک انگشتان، پایه شست دست و پایه انگشت بزرگ پا اتفاق می‌افتد. در مفاصل طبیعی، یک ماده سفت و چسبنده به نام غضروف انتهای هر استخوان را پوشانده است. غضروف باعث ایجاد سطحی نرم و لغزنده برای حرکت مفصل شده و به عنوان بالشتکی بین استخوان‌ها عمل می‌کند. در استئو آرتریت، غضروف ساییده و فرسوده شده و باعث ایجاد درد، تورم و مشکلات دیگر در هنگام حرکت مفصل می‌شود. به مرور زمان با وخیم‌تر شدن استئوآرتریت، استخوان‌ها نیز آسیب دیده و برآمدگی‌هایی به نام استوفیت تشکیل می‌دهند. ممکن است تکه‌هایی از استخوان یا غضروف جدا شده و در اطراف مفصل معلق بمانند. در بدن، یک فرآیند التهابی اتفاق افتاده و سيتوکين‌ها (پروتئین‌ها) و آنزیم‌هایی تولید می‌شوند که به غضروف آسیب خواهند رساند. در مراحل آخر استئو آرتریت، غضروف از بین رفته، استخوان‌ها به یکدیگر ساییده شده و باعث آسیب مفصلی و درد شدید می‌شوند.
تاندونیت آشیل
تاندونیت آشیل در اثر کشش تاندون آشیل اتفاق می‌افتد. تاندون آشیل نواری از جنس بافت است که عضله ساق پا را به استخوان پاشنه پا متصل می‌کند. کشیدگی تاندون ممکن است در اثر افزایش ناگهانی فشار یا ورزش طولانی مدت ایجاد شود. با افزایش سن، تاندون آشیل ضعیف‌تر شده و بنابراین تاندونیت آشیل در افراد مسنی که ورزش می‌کنند نیز شایع است. زندگی با پاشنه درد ناشی از تاندونیت آشیل سخت است. تاندون آشیل نقش مهمی در تحرک فرد دارد و برای راه رفتن، دویدن، پرش یا ایستادن روی قسمت توپی پا مورد استفاده قرار می گیرد.
کشیدگی مچ پا
کشیدگی مچ پا نوعی آسیب به رباط هایی است که استخوان های ساق پا را در بر گرفته و آنها را به مچ پا متصل می‌کنند. این آسیب معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به طور ناگهانی مچ پایش را به طرز عجیبی می‌چرخاند. این چرخش ناگهانی باعث کشش یا پارگی رباط های نگه دارنده مفاصل و استخوان ها به یکدیگر می شود. تمام رباط ها یک محدوده حرکتی خاص دارند که باعث ثبات مفاصل می شود. زمانی که رباط های اطراف مچ پا بیش از حد کشیده شوند، مچ دچار کشیدگی می‌شود. در مچ هایی که دچار کشیدگی شده‌اند، معمولا رباط های قسمت خارجی مچ پا آسیب دیده اند.
خار پاشنه یا پلانتار فاشیاتیس
پلانتار فاشیاتیس دردی است که در اثر فاشیای پلانتار (التهاب غلاف کف پا) ایجاد می‌شود. فاشیای پلانتار نواری از جنس بافت سفت است که استخوان پاشنه پا را به انگشتان متصل می‌کند. پلانتار فاشیاتیس بیشتر در افراد 40 تا 60 سال که حرکات ورزشی شدید انجام می‌دهند دیده می‌شود. همچنین ممکن است پلانتار فاشیاتیس در افرادی که دچار صافی کف پا، بلندی قوس کف پا و چاقی هستند یا افرادی که مدت زمان زیادی را روی سطوح سفت می‌ایستند نیز دیده شود.
جمع بندی نقش پی آر پی در ارتوپدی
آمادگی های لازم قبل از تزریق پی آر پی:
پیش از انجام پی آر پی به طور کامل توسط پزشک معاینات لازم انجام شده و آمادگی‌های لازم به بیمار داده می‌شود. اما با این حال چند نکته وجود دارد که با مشورت پزشک لازم است قبل از تزریق به آنها توجه کنید:
- حداقل 3 روز قبل از انجام PRP داروهای مسکن غیر استروییدی مانند دیکلوفناک و ناپروکسن و ایبوپروفن و ... را قطع کنید. (مصرف استامینوفن مانعی ندارد)
- حداقل 1 هفته قبل از انجام PRP داروهای ضد انعقاد را با نظر پزشک معالج قطع کنید. (مصرف آسپرین با دوز پایین 80mg مانعی ندارد!)
- حداقل 1 هفته قبل از انجام PRP مصرف گیاهان رقیق کننده خون (سیر و ...)، ادویه های تند، مکمل‌ها و ویتامین‌ها را متوقف کنید.
- حداقل 2 هفته قبل از انجام PRP از مصرف کورتون خوراکی خودداری کنید.
- حداقل 4 هفته قبل از انجام PRP از مصرف کورتون تزریقی خودداری کنید.
- در روز تزریق یک وعده غذایی سالم و کامل بخورید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
مراقبت‌های بعد از PRP
برای رسیدن به بهترین نتیجه از پی آر پی لازم است پس از تزریق نکات زیر را رعایت کنید:
- 72 ساعت پس از تزریق از گذاشتن یخ و یا کیسه آب گرم بر روی محل تزریق خودداری کنید.
- در روزهای اول پس از تزریق استحمام نکنید.
- در هفته‌های اول بعد از عمل، از نوشیدن مواد الکلی و مصرف کافئین پرهیز کنید.
- در روزهای پس از عمل از استعمال سیگار خودداری کنید.
موارد منع انجام PRP
- عفونت فعال
- سرطان پیشرفته همراه با متاستاز
- بیماریهای خونی مانند سرطان، اختلال در عملکرد پلاکتی، ترومبوسیتوپنی یا کاهش تعداد پلاکت خون کمتر از 50000
استراحت بعد از تزریق PRP زانو
طبق توصیه پزشکان متخصص پس از انجام PRP زانو، لازم است بیمار یک روز را کاملا استراحت کرده و طی دو روز آینده استفاده از مفصل زانو را محدود کند، اما توجه داشته باشید که به طور کلی شروع حرکت زود هنگام بدون فشار بیش از حد به بهبود سریع مفصل بسیار کمک خواهد کرد. نکته مهم این است که مصرف هرگونه دارو ممکن است در روند بهبودی تاثیرگذار باشد مگر اینکه مصرف آنها تنها تحت نظر پزشک معالج انجام شود.
مدت زمان بهبودی بعد از تزریق PRP چقدر است؟
ریکاوری و یا مدت زمان بهبودی پس از پی آر پی زانو، نسبتا سریع است. درد و تورم در ناحیه تزریق پس از 3 روز کاهش یافته و طی 6 هفته بعد از تزریق اثرات اولیه بهبودی در محل و بافت آسیب دیده ظاهر می‌شود. طی سه تا شش ماه پس از تزریق با ترمیم آسیب‌های موجود در مفصل یا بافت، عملکرد عضو افزایش خواهد یافت و به حداکثر میزان خود خواهد رسید.
قیمت پی آر پی زانو
هزینه پی آر پی زانو با توجه نوع، تعداد و برند کیت مصرفی متغیر است. برای بدست آمدن بالاترین درجه خلوص پلاکت، استفاده از کیت‌های مرغوب در این روش بسیار اهمیت دارد. علاوه بر کیت، میزان آسیب و تعداد جلسات درمان در قیمت نهایی تاثیر دارد.
آیا این روش درمان تحت پوشش بیمه است؟
اکثر بیمه‌های درمانی پی آر پی را تحت پوشش خود قرار نمی‌دهند. اما در صورتی که این مورد در بندهای قرارداد بیمه های تکمیلی به صورت مجزا ذکر شود، بیمه بخشی از هزینه را به بیمار پرداخت خواهد کرد.
عوارض PRP
در صورتی که پی آر پی توسط متخصص خبره و با مهارت کافی انجام شود با توجه به اینکه از سلول های ترمیم کننده خون خود بیمار استفاده می شود و داروی سنتتیک وارد بدن نمی شود، عوارض احتمالی آن بسیار محدود خواهد بود.
چند جلسه برای درمان با پی آر پی زانو نیاز است؟
تعداد جلسات با توجه به میزان آسیب در بیماران با شرایط مختلف متفاوت است. اما معمولا تعداد جلسات پی آر پی زانو یک تا سه جلسه با فاصله 6 هفته است. طی تحقیقات دانشمندان تاثیرات PRP پس از چندین بار تزریق بسیار بیشتر می‌شود.
آیا درمان با پی آر پی مانع نیاز فرد به جراحی می‌شود؟
نتایج حاصل از تمام روش‌های درمانی تا حد زیادی به میزان آسیب وارد شده بستگی دارد. برای مثال، در مورد آرتریت‌های خفیف، پی آر پی می‌تواند مانع پیشرفت بیماری و فرسودگی بیشتر شود. اما در فرسودگی‌های شدید هدف از درمان، کاهش درد و افزایش کارآیی است. پی آر پی (اگر پشت سر هم و با استفاده از سلول‌های بنیادی انجام شود) می‌تواند باعث کاهش جراحی‌هایی همچون تعویض مفصل و فیوژن ستون فقرات شود.